Monday, January 12, 2009

7 жилийн өмнөх би


Бас л компьютер доторхоо янзалж байгаад ийм нэгэн зүйл оллоо. 9-р ангид байхдаа тавьж байсан илтгэл шиг байна. Ид илтгэл, мэтгэлцээн гэж явдаг байсан үе. Хэдийгээр агуулга нь мундаг, баялаг биш ч хэрэглэж байгаа үг, илтгэлийн хэлбэр зэрэг нь өвөрмөц, хүчтэй байж. Одоо лав ийм илтгэл тавьж чадахгүй дэг... Ямартаа ч гараас олигтой юм нэг ч гарахгүй байгаа үед үүнийг уншиж, өөрийгөө жаахан шахахгүй бол...


Их нүүдлийн эргэн тойрон,шалтгаан
Бүтэц:
А. Оршил
Б. Их нүүдлийн 3 шалтгаан
В. Их нүүдлийг зогсоох шаардлагатай юу?

А ............Хөдөөнөөс хот орох алтан шаргал замаар ачааны тэргүүд тоос татуулан давхина.Ачсан зүйлийг нь ажваас гурил будаа биш дэг ээ.Байз байз!!Тооно,унь,гэрийн хаалга.........Гэрээ нүүлгэж байх шив дээ.Бас араас нь малаа туугаад явж байна.Өнөөх дэлхийд зартай Нүүдлийн Мал Аж Ахуй эрхэлсэн Монголчууд чинь жинхэнэ л хөдөөнөөс хотод их нүүдэл гээчийг хийж байна даа.Үүний шалтгааныг шинжилж үзье!!
Б Ⅰ Байгаль биднийг өршөөхгүй.
Шинжлэх ухааны хөгжил дэвшил бидэнд сайныг хэдий авчирч байгаа ч байгалийг судалж ашигласныхаа хариуг бид авч байна.Агаарын бохирдол,хог хаягдал,химийн бодис зэрэг нь озоны давхаргыг цоолж,амьтны төрөл зүйл устах,ой мод цөөрөх зэрэг нь байгалийн тэнцвэрийг алдагдуулж байна.Үүнээс үүдэн дэлхийн цаг агаар огцом өөрчлөгдөх болж.Ялангуяа Монголд зун нь ган,өвөл нь зуд болоод л.Муу малчид маань хичнээн хичээгээд ч байгалийг дийлэхгүй нь.Мал гэдэг зундаа тарга тэвээргээ авч,өвөлдөө өнтэй орж малчин эзэндээ ашиг шимээ өгдөг амьтан.Гэтэл зун нь уух ус,зулгаах өвсгүй хэрхэн тарга тэвээргээ авах вэ?Ингээд л өвөл болно доо.Өнөөх туранхай эцэнхий мал маань нэг хүчтэй шуурганаар л нам болоод өгнө.
.........Малчид бодож байна. «Суусан цэцнээс явсан тэнэг нь дээр» гэж ардынхаа зүйр үгийг ч нэгэнтээ тунгаана. «Уг нь ч хэдэн малаа хот орж зараад,суурийн бараадаж амьдарвал зүгээр юм сан.» Ингээд л гэрээ ачна даа.
Ⅱ Амьдралын түвшин муу.
Хот хөдөөгийн амьдрал тэс өөр.Арга ч үгүй дээ.Хоорондох зай нь ч хол,харилцаа холбооны хөгжлийг нь ч харьцуулах аргагүй хот хөдөө хоёрын зах зээл гэдэг асар ялгаатай.Улаанбаатар,Дархан,Эрдэнэт гэх мэт хот суурингуудын зах зээл хөдөөтэй харьцуулахад хэтэрхий том зах зээл.Наад зах нь барааны үнэ ханш хоёр өөр.Тэр болгон хот ороод байх боломжгүй хөдөөний малчид хот хөдөөг холбосон овсгоотой наймаачдын гараас аргагүйн эрхэнд үнэтэй хямд гэлгүй юм худалдан авч хэрэгцээгээ хангана.Үнэн хэрэгтээ наймаачдын буруу гэж юу байхав.Хөөрхий тэд замын зардлаа нөхөх,дээрээс нь хөөрхөөн ашиг олох санаатай л хөдөөгийнхнийгээ маллаж явна.
Тэгвэл одоо хот хөдөөгийнхний амьдралын түвшинг харъя.
Vндэсний Статистикийн Газар, «Өрхийн орлого зарлагын судалгаа»2002 оныⅡ улирлын дүнгээс үзвэл хөдөөгийн нийт өрхийн дунджаар нэг өрхийн цалингийн хэмжээ 3286.2 төгрөг,нийслэл Улаанбаатар хотын дундаж нь 66685.8 төгрөг байна.Тэтгэврийн хувьд хөдөөд 8339 төгрөг бол хотод 13737.9 төгрөг байгааюм байна. Үүнээс ямар дүгнэлт хийж болох вэ?Хөдөө цалин тэтгэвэр бага байгаа нь амьдралын түвшин ,хангалуун амьдрах бололцоо харьцангуй бага гэдгийг харуулж байна.Иймээс ч хөдөөгийнхэн хот руу тэмүүлэх нь аргагүй биз.Өөр хөдөө хот хоёр өөр юугаараа ялгаатай байж болох вэ?Ингээд дараагийн жишээнд шилжье.
Ⅲ Соёлоос хоцорч байна
Манайхан хөдөөгийнхэн гэхлээр уншиж бичиж чадахгүй,соёлоос хоцрогдсон ёстой л нэг хөмөрсөн тогоон дох амьдралтай хуучин хүүг төсөөлдөг.Гэвч энэ нь өрөөсгөл ойлголт юм.Хуучин социализмийн үед бичиг мэдэхгүй хүн гэж үгүй,аймаг сум болгон өөрийн гэсэн соёлын ордон,клубтай байсан гэнэ.Гэтэл өнөөдөр энэ бүхнийг нь хувьчилж,улсын мэдлээс гарсан тул анхаарах хүн ч байхаа больж.Мэдээж нутгийн ард энэ бүхнээ сэргээхийг хүсдэг л байлгүй.Өөдөөс нь хэлдэг ганцхан үг,энэ бол «Хөрөнгө мөнгөний боломж байхгүй» Гэхдээ ингэлээ гээд тэд соёлоос хоцорсонгүй.Орон нутагт ном хэвлэлийн захиалга,телевиз радио,интернет хүртэл байгаа юм чинь.Гэтэл энэ бүхэн бас л цаг хугацаанаасаа хоцорч очдог,зарим талаас шаардлага хангахгүй байх тохиолдол ч байдаг.Энэ бүхнийг алхам тутамдаа мэдэрч буй хөдөөнийхний хот орж суух бодол нь улам л хүчтэй болж байх шиг байна.
В Их нүүдлийг зогсоох шаардлагатай юу?
Чиглэл: нотлох(шаардлагатай)
Бүтэц: а Нотолгоонууд
б Дүгнэлт
а
1. Малаа яах вэ?
Малчдын нүүдэл хот газар луу чиглэсээр...........Гэтэл малаа тэд яах юм бэ?Уламжлалт мал аж ахуй маань хэрхэх бол?
Манай улсын эдийн засгийн үндэс нь экспорт,импортын бүтээгдэхүүн. Экспортын барааны 78.6%,Дотоодын Нийт Бүтээгдэхүүний 90гаруй хувийг Мал Аж Ахуйн гаралтай бүтээгдэхүүнүүд эзэлдэг юм байна.Ингэхлээр ихэнх малчид маань хот газар ирж суурьшихаар энэ эдийн засаг маань уналаа гэсэн үг.За яахав малтайгаа суурин бараадаад малаа маллаад байя гэж бодъё.Гэтэл малаа бид хаана бэлчээх вэ?Хот газрын бохирдсон агаарт байгаа малнаас хэрхэн ашиг шим авах вэ?Бодъё.
2. Хот тохижилтод сөрөг нөлөөтэй
Хөдөөнөөс орж ирсэн малчид ирээд хаана амьдрах вэ?Гэрээ нүүлгээд ирсэн юм чинь гэртээ л суух байх.Ингээд л гэр хороололд тавтай морил.Өнөөдөр гэр хороололд айлууд шигүү суурьшиж байна.Тэднээс үүдэх хохирол гэвэл зөндөө.Гал түлж гаргаж байгаа утаа нь ойр орчноо бохирдуулж,хордуулж байна.Өвлийн улирал бол бүр ярилтгүй.Нүүрс шатаахыг нь яана!Дээрээс нь хогоо ил задгай хаяна.Хог нь хийсэн хийссээр зөвхөн Монголд л болдог өнөөх гайхал «Хогон шуурга» нь болно доо.За эдгээрийг дурдахгүй байя гэхээр бас зөндөө юм бий.Зарим гэр хорооллын хүүхдүүд бүлэглэн танхайрч явах нь олонтаа.Нэг нэгнийгээ «Атаман»-аараа дуудалцаж,элдэв хэрэг өдөөн ирээдүйн гэмт хэрэгтнүүдийг бэлтгэнэ дээ.Энэ бүхний эх сурвалж нь би өөрөө,өөрөө энэ бүхний дунд амьдардаг тул ярих зүйл их байна.Гэвч цааш яривал хүний толгой өвдөнө.Гүйцээ.
3. Ядуурал
Хөдөөнөөс ирсэн малчид ирээд хийх ажилгүй.Хэдэн малаа зараад өнөө маргаашаа болгоно.Гэтэл хотын бид нартаа олдохгүй байгаа ажил хөдөөнийхэнд хэрхэн олдох вэ.Ингээд л ажилгүйчүүдийн тоо нэмэгдэнэ.Ажилгүйдэл гэдэг бол ядуурлын үндэс.Ажилгүйчүүдийн овсгоотой нэг нь хар бор ажил хайж амь зууна.Харин олхиогүй хэд нь архи ууж элдвийг үйлдэнэ.Бас л архичдын тоо нэмэгдлээ.Энэ мэтээр хөдөөгийн малчид байна их нүүдлээ хийсээр л байвал удахгүй Монгол улс маань ажилгүйчүүдийн эх орон болж хамгийн ядуу орон болох нь ээ.
б
Дээрх нотолгоонуудаас үзвэл их нүүдэл гэгч манай улсад ямар их хохирол учруулах нь ойлгомжтой боллоо.Дээрээс нь манайх чинь хот суурин цөөтэй.Гэтэл манай улсын нийт хүн амын тал шахам хувь нь малчин гэж албан ёсны статик бүртгэлээр бичжээ.Тэр их малчид хэдхэн хот сууринд маань ирээд суурьшчихвал даац хэтэрсэн хэрэг болно.Энэ мэтчилэн хохирол их гарна.Гэтэл бид чинь хот газар луу хошуурч хэдэн малаа үгүй хийж амьдраад л.......Үүнийг шийдэх арга байхгүй гэж үү.Би л хувьдаа Мянганы замыг ихээхэн дэмжиж байна.Дэд бүтэц сайжирвал хүмүүс маань заавал хотод суурьшихгүйгээр бүх юмтайгаа холбогдож,малаа маллаад байж болно.Замаа дагаад суурингууд байгуулагдах нь гарцаагүй.Ингээд хөгжил рүүгээ алхаад марш!
............Хөдөөнөөс хот орох алтан шаргал замаар ачааны тэргүүд тоос татуулан давхина.Мянганы зам ч их үр дүнгээ өгч дээ.Хэдхэн цаг давхиад л хот орно.Гэхдээ хүлээ.Дахиад гэрээ нүүлгээгүй байгаа даа.................Энэ удаа ч үгүй байнаа.Малаасаа авсан ноос шир,бүтээгдэхүүнээ аччихаж.Хотод очиж борлуулаад хэдэн төгрөгөөрөө гурил будаагаа авах гэж байгаа биз...Хажуугаар нь бас нэг машин давхиад өнгөрлөө.Бас л гэрээ ачсан байна.Үгүй л баймаар юм...........Гэхдээ энэ удаад эсрэг чиглэл рүү.Хүмүүс хотоос хөдөөд их нүүдэл хийж байна.
Аяны алтан шаргал зам тань өлзийтэй байх болтугай.


Ашигласан материал
1. Нийгмийн тухай мэдлэг(Схемт тайлбар) 1999 он С.Амаржаргал
Ц.Хурцбилэг
2.
http://www.lib.meiji.ac.jp/serials/kiyou/no2/Eshino Байгаль хамгааллын тухай семинар
3.
http://nso.mn/ Монголын Үндэсний Статистикийн газар
4.
http://www.mongolmedia.com/baabar Б.Баабарын хувийн веб хуудас
5.
http://www.amarjargal.org/ Монгол улсын ерөнхий сайд асан
Р.Амаржаргалын хувийн веб хуудас


2002-11-17
93-р сургууль 9-б анги
Ж.Болдмаа

3 comments:

Connie79 said...

Yooy, argaggui l minii huurhunduu. chi hezeedee ingeed iltgel meltgel bicheed amjichihsan baidag bnaa.
nadaas ch iim iltgel odoo ch gesen garahgui dee.

Buya said...

ug hel hurts bainashu!

BoYKa said...

hehe, odoo iim boloh gee l hel amaa biluudee l suuj bna :p